Chỉ còn hơn 1 tuần nữa thôi là chúng ta chào đón năm Quý Mão 2023 với bao hi vọng an lành, hạnh phúc. Nhưng bạn có biết mâm cỗ cúng mùng 1 Tết cần phải có những gì hay chưa? Đừng lo, tụi mình sẽ mách bạn ngay đây thôi!
Tết nguyên đán luôn là dịp được trông đợi nhất năm. Bởi lẽ đây là kỳ nghỉ dài nhất, để những đứa con xa quê có dịp về bên ba mẹ, vợ chồng được đoàn viên. Có lẽ vậy, nên hầu như nhà nhà dù khá giả hay không cũng đều muốn chuẩn bị tươm tất nhất cho ngày Tết, đặc biệt là mâm cỗ.
Nhưng không phải ai cũng biết mâm cỗ mùng 1 Tết cần phải chuẩn bị những gì thì đủ đầy, trọn vẹn. Chúng ta cùng nhau tìm hiểu qua bài viết sau nhé!
Ý nghĩa mùng 1 Tết
Nhân gian có câu “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” nên ý nghĩa ngày mùng 1 Tết cũng được dựa vào đó. Sở dĩ ngày này được dành cho cha vì theo quan niệm truyền thống Việt Nam, người cha có vị trí cao nhất, là trụ cột gia đình.
Câu tục ngữ “Con không cha như nhà không nóc” cho thấy vị trí quan trọng của người cha trong gia đình. Được ví như “nóc nhà” – vị trí cao nhất, chở che cho những thành viên bên trong. Cha dành cả đời để bảo những người thân yêu, là cụ cột vững chãi của gia đình.
Bởi thế, ngày mùng 1 Tết là ngày dành cho cha, là dịp để con cái thể hiện sự biết ơn, lòng tôn kính với cha mình.
Ý nghĩa cúng mùng 1 Tết
Là dịp quan trọng, là ngày đoàn viên của gia đình sau một năm làm việc, học tập vất vả. Mâm cơm ngày Tết luôn đầy đủ các món và được chăm chút kĩ càng hơn mọi ngày. Với ý nghĩa mong muốn một năm đủ đầy, sung túc, hạnh phúc, nên hầu như mâm cỗ mùng 1 Tết của mọi nhà đều được bày biện đủ món, sắp xếp chỉnh chu, trau chuốt.
Không chỉ thế, mâm cỗ còn thể hiện lòng tri ân đến tổ tiên, ông bà, và cả những người có công xây dựng đất nước, mang hòa bình cho mọi người. Nên mâm cỗ cúng từ đêm 30 cho đến hết ngày mùng 3 Tết đều được mọi gia đình chuẩn bị tươm tất, kĩ càng.
Mâm cúng mùng 1 Tết
Theo quyển Tín ngưỡng Việt Nam của tác giả Lưu Ánh được NXB trẻ xuất bản và lưu hành, thì mâm cỗ mùng 1 Tết gồm mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn, nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hay cỗ chay đều được nhưng phải chuẩn bị kĩ càng và bày trí trang nghiêm, chỉnh chu.
Ngày nay, không còn quá chú trọng món ăn, mâm cỗ chỉ cần khoảng 4-5 món ăn phù hợp với kinh tế gia đình. Quan trọng hơn thảy là tấm lòng hướng về tổ tiên, và không khí quây quần bên nhau ngày Tết.
Chúng ta cùng điểm qua một số cách bày mâm cỗ quen thuộc, đơn giản nhé!
Mâm cỗ miền Bắc
Mâm cỗ miền Bắc thường sẽ đầy đủ 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa, bốn phương. Ngoài ra, những gia đình cầu kì hơn thì sẽ có đến 6 bát, 6 đĩa hoặc thậm chí 8 bát, 8 đĩa.
4 đĩa trong mâm cỗ miền Bắc thường là 1 đĩa gà luộc, 1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa giò lụa và 1 đĩa chả quế. Và luôn có một đĩa xôi gấc với ước mong những điều may mắn, đỏ tươi như màu gấc trong năm mới.
4 bát gồm thường là 1 bát chân giò hầm măng, 1 bát bóng thả, 1 bát miến dong và 1 bát mọc nấm thả. Chân giò phải được nấu bằng giò vừa nạc vừa mỡ, giữa bát còn có 1 miếng thịt ba chỉ vuông vức được khía làm tư, nở đều bốn góc.
Thường ở miền Bắc, vào năm mới sẽ không sát sinh nên hầu như các món trong mâm cỗ phải đều được chuẩn bị từ trước.
Mâm cỗ miền Trung
Mâm cỗ miền Trung thường đủ đầy các món từ khô đến nước hơn so với miền Nam. Hầu hết sẽ là các món mặn, gia vị đậm đà như nem lụi, bò nướng sả ớt, heo quay, gà quay, bò nấu thưng, củ cải kho nạc heo, thịt nạc rim,…
Ngoài ra còn có thịt bò, thịt heo ngâm nước mắm và một đặc trưng trong món ăn người miền Trung đó chính là món cuốn, nên không thể thiếu bánh tráng, rau sống cuốn. Bên cạnh đó còn có các món trộn như: thịt gà trộn rau răm, vả trộn, măng trộn, mít trộn làm khai vị.
Cuối “thực đơn” thường là những món tráng miệng như bánh ngũ sắc, bánh phục linh, bánh sen tán, bánh in bột nếp, các loại bánh đậu xanh nhuộm màu được nặn theo hình trái cây rất nghệ thuật.
Mâm cỗ miền Nam
Mâm cỗ miền Nam thì thường đơn giản và phụ thuộc nhiều vào kinh tế gia đình, thể hiện sự trù phú, màu mỡ của vùng miền, không quá chú trọng sự cầu kì như miền Bắc.
Món ăn trong mâm cỗ miền Nam phong phú thực đơn và không quá gò bó theo một chuẩn nhất định. Thường là chả giò chiên, lạp xưởng tươi, gỏi gà luộc xé phay, kiệu. Đặc biệt phải có bánh tét. Cũng đa dạng hơn bánh chưng miền Bắc, bánh tét có thể là tét nếp cẩm, tét ngọt, hoặc bánh tét dừa, nhân có thể là thịt, hoặc trứng vịt,…
Mâm cỗ miền Nam
Hai món ăn xuất hiện rất nhiều trong mâm cỗ đó chính là thịt kho trứng và canh khổ qua. Với mong muốn một năm tốt đẹp, sung túc nên hầu như không thể thiếu ở mâm cỗ miền Nam.
Mâm cỗ chay
Quan niệm một số gia đình theo Phật giáo thì ngày đầu năm không nên sát sinh. Do đó thay vì chuẩn bị mâm cỗ mặn, người ta chuẩn bị mâm cỗ chay. Một vài món ăn thường xuất hiện đó là:
Rau củ xào chay: Chẳng hạn như cà rốt, bắp non, nấm, cải thảo,…
Đậu hũ: Một món ăn cực kì quen thuộc với những ai ăn chay. Đậu hũ có thể được biến tấu với cách chiên xù, đậu hũ xào nấm, đậu phụ tứ xuyên,…
Mâm cỗ chay
Canh nấm chay: Trong mâm cúng hay mâm cơm, dù mâm chay hay mâm mặn thì cũng đều phải có một bát canh. Chỉ đơn giản là bạn chọn những loại nấm, rau củ yêu thích, không cần quá cầu kì.
Món xôi: Xuất hiện ở cả mâm cỗ mặn và chay, xôi luôn có mặt trên mâm cúng ngày Tết. Có thể là xôi đậu xanh, xôi gấc, xôi lá dứa,…
Văn khấn mùng 1 Tết
Bài 1: Văn khấn gia tiên ngày mùng 1 Tết
(theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam – NXB Văn hóa Thông tin)
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy các cụ Tổ khảo, Tổ tỷ, bá thúc huynh đệ, đường thượng tiên linh, và các hương hồn nội tộc, ngoại tộc.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng năm ……, chúng con là:…… hiện cư ngụ tại số nhà ……, ấp/ khu phố ….., xã/phường …………, quận/huyện ………, tỉnh/thành …………
Nay theo tuế luật, âm dương vận hành tới tuần Nguyên đán, mồng một đầu xuân, mưa móc thấm nhuần, đón mừng năm mới.
Con cháu tưởng niệm ân đức tổ tiên như trời cao biển rộng, khôn đem tấc cỏ báo đáp ba xuân.
Do đó, chúng con cùng toàn thể con cháu trong nhà sửa sang lễ vật, oản quả hương hoa kính dâng trước án.
Kính mời các cụ Cao tằng Tổ khảo, Cao tằng Tổ tỷ, bá thúc đệ huynh, cô di tỷ muội, nam nữ tử tôn nội ngoại, cúi xin thương xót con cháu, linh thiêng giáng về linh sàng, phù hộ độ trì con cháu, năm mới an khang, mọi bề thuận lợi, sự nghiệp hanh thông, bốn mùa không hạn ách nào xâm hại, tám tiết có điềm lành tiếp ứng.
Tín chủ chúng con đồng tâm kính mời các vị vong linh, tiền chủ, hậu chủ ở trong đất này cùng về hâm hưởng, phù hộ cho chúng con được bách sự như ý, vạn sự cát tường.
Chúng con lễ bạc tâm thành, trước án kính lễ, cúi xin chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Bài 2: Văn khấn thần linh trong nhà mùng 1 Tết
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần)
Con lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Phật trời, Hoàng Thiên Hậu Thổ.
Con kính lạy chư vị Tôn Thần.
Hôm nay là ngày mồng 1 tháng Giêng, nhằm ngày Tết Nguyên đán đầu xuân, giải trừ gió đông lạnh lẽo, hung nghiệt tiêu tan, đón mừng Nguyên Đán xuân thiên, mưa móc thấm nhuần, muôn vật tưng bừng đổi mới.
Nơi nơi lễ tiết, chốn chốn tường trình.
Tín chủ con là ………………………………………………………………………
Ngụ tại ………………………………………………………………………………
Nhân tiết minh niên sắm sửa hương hoa, cơm canh lễ vật bày ra trước án, dâng cúng Thiên Địa Tôn Thần.
Thiết nghĩ tôn thần hào khí sáng loà, ân đức rộng lớn. Ngôi cao vạn trượng uy nghi, vị chính mười phương biến hiện. Lòng thành vừa khởi, tôn đức cảm thông.
Cúi xin giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho chúng con mọi người hoan hỷ vinh xương, con cháu cát tường khang kiện.
Mong ơn Đương Cảnh Thành Hoàng, đội đức tôn thần bản xứ. Hộ trì tín chủ, gia lộc gia ân, xá quá trừ tai. Đầu năm chí giữa, nửa năm chí cuối, sự nghiệp hanh thông, sở cầu như ý.
Chúng con lòng thành kính lễ, cúi xin chư vi tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)
Bài 3: Bài cúng mùng 1 Tết khác theo Tập văn cúng gia tiên
(NXB Văn hoá Dân tộc ấn hành)
Hôm nay ngày….
Tức năm thứ năm mươi… Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Tại: Thôn… xã… huyện… tỉnh….
Tín chủ là:…… cùng toàn gia kính bái.
Nay nhân ngày lễ Nguyên đán.
Kính cẩn sắm một lễ gồm….
Gọi là lễ mọn lòng thành, kính dâng lên:
Đông trù Tư mệnh Táo phủ thần quân, bản gia tiên sư, bản viên thổ công, liệt vị tôn thần.
Trước linh vị của:
Hiển:
Hiển:
Hiển:
Và các vị tổ bá, tổ thúc, tổ cô, cùng các vong linh phụng thờ theo tiên tổ.
Kính cẩn thưa rằng:
Nay theo tuế luật
Mồng Một đầu xuân
Mưa móc thấm nhuần
Đón mừng Nguyên đán
Cháu con tưởng niệm
Nội ngoại tổ tiên
Kính cẩn dâng lên
Lễ nghi vật phẩm
Cúi xin chứng giám
Biểu lộ lòng thành
Thỉnh cáo tổ tiên linh
Cùng về âm hưởng
Tôn linh tại thượng
Phù hộ độ trì
Năm mới mọi bề
Yên vui khang thái
Cẩn cáo!
Đồ Cúng Thiên Phúc
